Chabad is een acroniem voor chochma, binah en da’at (wijsheid, inzicht en kennis). En Lubavitch is het Russische dorp waar de beweging tot aan de Eerste Wereldoorlog haar hoofdkwartier had. Het is de grootste en meest bekende chassidische groep ter wereld. Dit komt omdat Chabad zich op twee manieren onderscheidt binnen het orthodoxe Jodendom: het messianisme rondom hun geestelijk leider rebbe Schneerson en hun grootschalige zendingsactiviteiten onder het Joodse volk.
Het koninkrijk is nabij
De Chabadbeweging, tegenwoordig gevestigd in Brooklyn, New York, gelooft dat het Messiaanse koninkrijk nabij is. Maar het kan pas komen als alle Joden terugkeren naar het orthodoxe Jodendom. Er is dus zending nodig om niet-orthodoxe Joden te bereiken. Daarom stuurt Chabad al decennialang haar sjluchiem (gezanten) de wereld in. Deze gezanten hebben de opdracht om de ‘verloren schapen van het huis Israël’ terug te brengen naar de orthodoxe kudde. Hoe gaat dat in zijn werk?
Chabad-huis
Een sjaliach (afgezant) en zijn gezin beginnen meestal met het huren of kopen van een huis in een wijk waar veel Joden wonen, of rondom een universiteitscampus. Dit huis gaat dan functioneren als een soort gemeenschapscentrum, met een gebedsruimte, een klaslokaal en een speeltuin voor de kinderen. Er worden ook religieuze activiteiten, zoals gezamenlijke sabbatsmaaltijden en andere Joodse vieringen georganiseerd. Maar je kunt ook gewoon binnenlopen voor een kopje koffie en een goed gesprek. De setting is open en informeel. Er is geen lidmaatschap, niets moet en vragen staat vrij. Seculiere en liberale Joden komen op deze manier voor het eerst of opnieuw in aanraking met het orthodoxe geloof, dat normaliter toch naar binnen is gericht.
Een toevallige ontmoeting met een sjaliach leidt tot een kennismaking met een warme groep mensen. Zo beginnen veel verhalen van bekeerlingen tot de Chabadbeweging. De zendelingen van rebbe Schneerson zijn gepassioneerd, en zien het als hun levensroeping om Joden te helpen hun Joodse religie te (her)ontdekken. Ze doen dit op een ongedwongen manier. Het draait niet om het ‘juk’ van de orthodoxie, maar om het doen van de mitzwot (de geboden), voornamelijk de geboden die zich richten op het liefhebben van de naaste. Hierdoor ontdekken veel Joden dat het oké is om orthodox te zijn en een Joodse identiteit te hebben.
Succesformule
Het blijkt een enorme succesformule. Chabad is van een klein groepje immigranten in New York uitgegroeid tot een wereldwijde beweging met duizenden aanhangers. Er zijn meer dan tweeduizend Chabad-huizen in tachtig landen, waaronder tien in Nederland. Verder heeft de beweging basisscholen, zomerkampen, jesjiva’s en organiseert ze tal van andere activiteiten. Met grote zendingsbussen, genaamd mitzwa tanks, wordt er bijvoorbeeld aan straatzending gedaan. Er zijn liefdadigheidsorganisaties, zoals Colel Chabad, die de armste inwoners van Israël helpen met voedsel, rentevrije leningen, hulp bij immigratie enzovoort. Alles is erop gericht om Joden te ondersteunen in hun dagelijkse bestaan. Zo worden er jaarlijks miljoenen mensen bereikt en is de beweging ‘in de gunst van het volk’ gekomen. Ook niet-Joden zijn welkom, maar er wordt niet actief gezocht naar bekeerlingen. Als ze zich houden aan de wetten die aan Noach en zijn zoons zijn gegeven, is er voor hen als ‘rechtvaardigen’ ook plaats in de olaam haba (de komende wereld). Deze wereld kan natuurlijk niet aanvangen zonder de langverwachte Messias. Maar wie is dat eigenlijk?
De Messias
In het Jodendom bestaat de gedachte dat er in elke generatie een messias klaarstaat om zich te openbaren. Hij zal dat alleen doen als de wereld daarvoor gereed is. Dit is de belangrijkste reden waarom Chabad zo actief is in hun outreach: “We zijn hier in deze wereld om een ‘woonplaats voor God’ te maken. Wanneer zal de openbaring van Gods glorie zichzelf manifesteren in deze woonplaats? Als de Messias komt! Dus … ons werk en inspanning sinds het begin der tijden is om de openbaring van de Messias tot stand te brengen”1. De messias is de spil waar het gedachtegoed van de beweging om draait. Als het Joodse volk zich aan de Thora houdt en de geboden uitvoert, dan zal hij komen. De Messias moet wel aan een aantal eigenschappen voldoen: Hij moet afstammen van koning David, zich ijverig bezighouden met de Thora en de geboden, andere Joden aansporen om de Thora te houden en in staat zijn om voor God te strijden. Als hij er ook in slaagt om de tempel te herbouwen in Jeruzalem, dan is het zeker: dit is hem!
De Rebbe
Toch geloven de meeste Chabad-aanhangers dat de Messias al is gekomen, in de persoon van rebbe Menachem Mendel Schneerson (1902–1994). De zevende en laatste rebbe van Chabad was een vindingrijke en charismatische persoonlijkheid en de architect van het succes van de beweging. Als afstammeling van de Baal Shem Tov, de vader van het chassidisme, zou hij bovendien uit het huis van David komen. Aan het begin van de jaren negentig werd hij zelfs publiekelijk uitgeroepen als de Messias. Hoe kwam dit? Het geloof in de komst van de Messias heeft altijd centraal gestaan in het Jodendom. Maar na de zeventiende en achttiende eeuw, waarin valse messiassen zoals Sabattai Zevi en Jacob Frank voor grote opschudding zorgden in de Joodse wereld, kende het voor langere tijd een zekere terughoudendheid voor wat betreft messiaanse ideeën. De opkomst van het zionisme, de tragische Holocaust en de oprichting van de staat Israël brachten daar verandering in. Zou het dan toch tijd zijn? Schneerson verkondigde het openlijk. Bovendien had het Joodse volk er een actieve rol in te vervullen. Er heerste dus een ware messiaanse koorts onder zijn volgelingen, die er openlijk voor uit begonnen te komen dat Schneerson de Messias was. Schneersons voorspellingen, bijvoorbeeld over de val van de Sovjet-Unie en Israëls bescherming tijdens de Eerste Golfoorlog, droegen daartoe ook bij. Nu ben je binnen het Jodendom in principe vrij om te geloven wie de Messias is, zolang het maar niet ‘die ene man uit Nazareth’ is. Maar Schneerson is inmiddels 24 jaar overleden en er staat geen tempel in Jeruzalem.
Onorthodox
Schneerson heeft tijdens zijn leven nooit ontkend de Messias te zijn. Hij moedigde het zelfs aan. Zijn aanhangers hebben het idee na zijn dood nooit willen opgeven. Dit levert een spanning op met alle andere stromingen binnen het orthodoxe Jodendom: de Messias mag namelijk niet sterven, voordat dat hij zijn missie heeft volbracht. Daarom introduceert Chabad eigenlijk heel onorthodox gedachtegoed: Schneerson is niet echt gestorven en bevindt zich nu waarschijnlijk ergens tussen hemel en aarde. Hij kan elk moment terugkomen om het koninkrijk van God in te luiden. Over hem doen allerlei wonderverhalen de ronde, die zich vaak afspelen bij zijn graf en huis in New York.2 Volgelingen richten zich in hun gebeden tot de overleden Rebbe, of stoppen gebedsbriefjes in één van zijn boeken, in de hoop dat de pagina waar het briefje terechtkomt antwoord geeft. Sommigen gaan zelfs verder en stellen dat Schneerson gelijk is aan God, of onderdeel is van Gods wezen.
Messiaans geheim
Hoewel Chabad een gewaardeerde orthodoxe beweging is, gaat het messianisme van Schneerson voor veel Joden veel te ver. Daarom wordt er over dit ‘messiaanse geheim’ gezwegen. Tenminste, naar de buitenwacht toe. Wel zijn er de bekende posters, waar ‘lang leve de Koning Messias’ op staat met een foto van rebbe Schneerson. Aanhangers die er openlijk voor uitkomen, meshikistn genaamd, zijn herkenbaar aan hun keppeltjes waar het op geborduurd staat. Je zult het niet vinden in officiële publicaties, maar binnen het Jodendom weet iedereen het eigenlijk wel.
Onverwacht
Dat de grootste en meest invloedrijke Joodse beweging in de 21ste eeuw een orthodoxe chassidische groep is, hadden maar weinig mensen verwacht. De meeste charediem leven in gesloten gemeenschappen. De groei van Chabad is grotendeels te danken aan het feit dat ze als orthodoxe groep juist naar buiten treden. De buitenwereld is geen onreine plaats die vermeden moet worden, maar een mogelijkheid om de komst van de Messias te versnellen. De beweging groeit nog steeds hard, en aangezien de Messias nog niet is (terug)gekomen, gaat de missie gewoon door.
Lees verder in deze serie:
Deel 1: wie zijn de Charediem?
Deel 2: de geschiedenis van de charediem
Deel 6: de toekomst van de Charediem
Voetnoten:
- Wolf, Reuven, Entering Another Dimension: The Moshiach Zone, Beis Moshiach, 30 maart 2018, pag. 18. Vertaling auteur.
- Al tijdens zijn leven werden sommige van die wonderverhalen gebundeld en gepubliceerd. Zie bijvoorbeeld Touger, E. en Touger, M., red. Wonders and Miracles: Stories of the Lubavitcher Rebbe: Maareches Ufaratsta, Kfar Chabad, Israel, 1993. Na zijn dood zijn er veel bijgekomen. Zie ook dit artikel.
Deel dit artikel via
