In andere artikelen zijn diverse aspecten van de ultraorthodoxe Joden, de charediem, belicht. Zo is ingegaan op het ontstaan en de geschiedenis van het chassidisme en op de verschillende groeperingen die hiertoe behoren. Nadat tijdens de Holocaust het overgrote deel van hen door de nazi’s was vermoord, hebben ze een verbazingwekkende comeback gemaakt, vooral in Amerika en in Israël.
Op dit moment behoren de charediem tot de snelst groeiende stroming binnen het Jodendom. Niet alleen door hun grote kinderaantal, maar ook omdat niet-orthodoxe Joden en zelfs bekeerlingen zich bij hen voegen. In dit slotartikel ga ik in op de toekomst van de ultraorthodoxen. Hoe zullen ze zich verder ontwikkelen? Met welke uitdagingen worden ze geconfronteerd en welke gevaren bedreigen hen?
Succes
De beweging heeft alles in zich van een succesverhaal. Toen ik in 1973 voor het eerst Israël bezocht, zag je nauwelijks ultraorthodoxe Joden, behalve dan in wijken als Meah Sheariem in Jeruzalem. Vandaag de dag wonen in Israël circa 1,1 miljoen charediem, zo’n twaalf procent van de bevolking. Meer dan de helft van hen is jonger dan negentien jaar.
Men verwacht dat ze in 2030 maar liefst zestien procent van de totale bevolking van Israël zullen uitmaken, en op termijn zelfs veertig procent van de Joodse bevolking van het land. Veel Joodse Israëli’s zijn op dit moment dan ook meer bezorgd over de groei van de charediem dan over de toename van de Arabische bevolking.
Tot voor kort hoefden charedische mannen ook geen dienstplicht te vervullen. Velen worden ondersteund door religieuze organisaties, zodat ze de gehele dag in de Talmoed kunnen studeren. Ze leveren geen bijdrage aan de Israëlische economie.
In Engeland zien we een soortgelijke ontwikkeling. Nadat jarenlang het aantal Joden afnam (nu geschat op zo’n 250.000), zien we dit jaar weer enige groei. Dat is vooral dankzij de charediem, die gemiddeld zeven kinderen aan tafel hebben. De prognose is dat in 2031 de meerderheid van de Britse Joden ultraorthodox zal zijn.
Even spectaculair is hun groei in Amerika. In New York is maar liefst een derde deel van de ruim 1,5 miljoen Joden ultraorthodox en woont het merendeel in de wijk Brooklyn. Daardoor is het aantal synagogen, jesjiva’s en andere ultraorthodoxe instellingen eveneens toegenomen. Het valt te begrijpen dat er een sfeer van triomfalisme heerst, want aan hen is de toekomst. Op termijn zullen ze de meerderheid van het Joodse volk gaan uitmaken!
Externe bedreigingen
Maar als je de Joodse geschiedenis van de afgelopen tweeduizend jaar bestudeert, dan valt op dat perioden van grote bloei gevolgd werden door tijden van vervolging en zelfs moord. De bloeiperiode van de Spaanse Joden eindigde met gedwongen bekeringen tot het christendom, de inquisitie en de verdrijving uit Spanje in 1492. Geen bevolkingsgroep was zo verknocht en gehecht aan de Duitse cultuur en taal, en heeft daaraan zo’n grote bijdrage geleverd, als de Duitse Joden. Welnu, het is bekend wat er met hen in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd.
De Jodenhaat leek jarenlang een ‘plaag uit het verleden’, maar steekt vandaag in Europa in nieuwe vorm de kop weer op. Neem Engeland. Als de Labourpartij, na het tijdperk May, aan de macht zou komen, krijgt het land met Jeremy Corbyn de eerste openlijk antisemitische premier. Een uiterst zorgwekkende zaak. Ook is heel moeilijk in te schatten hoe de situatie zich in de Verenigde Staten zal ontwikkelen.
Een serieuze bedreiging is de ‘cultuurstrijd’ in Israël tussen (ultra)orthodoxen en seculieren. Voor veel seculiere Israëli’s is het onverteerbaar dat de orthodoxen zoveel invloed hebben op hun dagelijks leven (bijv. de winkelsluitingen op sabbat) en dat er zoveel belastinggeld aan hen wordt besteed. Sinds kort moet weliswaar een percentage van de ultraorthodoxen in militaire dienst, want Israël is nog steeds een bedreigde staat. Maar dit veroorzaakt wel de nodige logistieke complicaties. Charedi-militairen hebben veel strengere eetregels en mogen niet met vrouwelijke soldaten in contact komen.
Interne bedreigingen
Wellicht zijn op dit moment de interne bedreigingen nog wel groter. Het aantal Joden dat breekt met hun ultraorthodoxe achtergrond, en de gemeenschap verlaat, is gering. Het is lager dan dat van de (orthodoxe) christenen en ook van de moslims, maar ze zijn er wel. Nu is het niet zo eenvoudig om de charedische gemeenschap te verlaten, aangezien er geen of nauwelijks contacten zijn met de buitenwereld. En door het accent op religieuze studie heeft men veelal onvoldoende gewoon onderwijs genoten. Sommige charedische groepen voldoen aan alle kenmerken van een sekte.
Complex en pijnlijk proces
De laatste jaren is er een groot aantal boeken geschreven door ex-charediem, die een niet altijd even positief beeld schetsen van de gemeenschap. De motieven om uit te treden zijn voor mannen vaak anders dan voor vrouwen. Mannen gaan twijfelen aan het bestaan van God en stellen dan vragen over het waarom van hun leefwijze.
Zo beschrijft Shulem Deen dat hij deel uit maakte van een vriendengroep van mannen die geen van allen meer in God geloofden, maar nog wel binnen de gemeenschap bleven. Immers, de gevolgen zijn verstrekkend. Je raakt het contact met je vrouw, kinderen en familie kwijt. Vandaar dat velen er voor kiezen een dubbelleven te leiden.
Vrouwen die uittreden doen dat veelal vanwege incest of mishandeling door hun echtgenoot. Een voorbeeld hiervan is Deborah Feldman, schrijfster van 'Onorthodox'.
In Amerika bestaat zelfs een organisatie, Footsteps, die hulp biedt aan ultraorthodoxe Joden die hun gemeenschap willen verlaten. Ze hebben sinds 2003 meer dan 1300 mensen ondersteuning gegeven bij het pijnlijke en complexe proces om in de moderne maatschappij te integreren. De meesten van hen worden atheïst, of zoeken hun heil in alternatieve en occulte bewegingen. Er is dus een proces gaande van interne secularisatie. Doordat ook internet steeds meer ingeburgerd raakt, lukt het niet om de wereld helemaal buiten de deur te houden. Zo zien we in de documentaire ‘One of us’ hoe iemand vanuit de gemeenschap is aangesteld om de omgeving te controleren op Wifi-punten.
Helaas vinden slechts enkelen rust en vrede bij de Messias van Israël. Laten we dus bidden voor de zoekers naar de waarheid en vrede, dat ze bij Hem zullen uitkomen.
Lees verder:
Deel 1: wie zijn de Charediem?
Deel 2: de geschiedenis van de charediem
Deel 3: Lubavitcher-Chabad: de zendelingen van de Rebbe
Literatuur:
- Shulem Deen, All who go do not return, A Memoir, Minneapolis 2015 (maakte deel uit van de Skver Chassiediem, een van de meest gesloten en sektarische groepen).
- Deborah Feldman, Onorthodox, Amsterdam 2018. Zij maakte deel uit van Satmar.
- Lynn Davidman, Becoming un-orthodox, Oxford 2015, een studie over de verschillende motieven om uit ultraorthodoxe groepen te stappen.
- Footsteps: zie de website https://www.footstepsorg.org/about-us/
- De documentaire ‘One of us’ : https://www.netflix.com/nl/title/80118101
Deel dit artikel via
